Burun Alerjileri (Alerjik Rinit) Nedir?
Burun alerjileri; burunda kaşıntı, hapşırma, sulu akıntı ve tıkanıklık ile seyreden atopik bir hastalıktır. Kişilerin yaşam kalitesini ve başarı oranını oldukça düşüren ve adeta canından bezdiren bir durumdur. Bu hastalığın tanısı kolaylıkla konabilir ve medikal tedavi ile şikâyetler kolaylıkla kontrol altına alınır. Bunun yanında özellikle aşı (İmmünoterapi) tedavisi ile kişilerin alerji yapan maddelere karşı hassasiyetleri giderilebilir ve hastalık tamamen düzeltilebilir.
Alerjik rinit niçin bazı insanlarda oluyor, bazılarında olmuyor?
Alerjik rinit ya da genel anlamda alerjiler tüm insanlarda değil bünyesi atopik olan insanlarda olur. Atopik bünye bazı maddelere karşı hassastır. Bu hassasiyet olayı sonradan edinilmiş bir durum değil, doğumsal bir özelliktir. Yani alerjik hastalıklar genetik geçişli olan hastalıkladır.
Alerjik rinit yapan maddeler nelerdir?
Doğada pek çok alerjen madde vardır. Bu alerjen maddeler kişiden kişiye değişmektedir. Yani her alerjen madde herkeste alerjiye neden olmaz. Alerjik rinit yapan alerjenler hava yolu ile alınanlar ve ağız yolu ile alınanlar diye ikiye ayrılabilir. Daha çok hava yolu ile alınan alerjenler burun alerjilerine neden olur. Oral yolla alınan alerjenler alerjik rinitte pek etkin değillerdir.
Hava yolu ile alınan alerjenler: Bunlar oldukça fazladır. Ancak en etkili olanları Ev tozu akarları (Mite’lar), yeşil ot polenleri, ağaç polenleri, yabani ot polenleri, mantar polenleri ve hayvan tüyü polenleridir. Bunların yanında bazı kimyasal maddelerde da burun alerjilerine neden olabilmektedirler.
Alerjik Rinitlerin kaç tipi vardır?
Alerjik rinit iki tiptir. Bunlar Mevsimsel alerjik rinit ve Perinneal (Yıl boyu devam eden) alerjik rinit.
Mevsimsel Alerjik Rinit: Bu Saman nezlesi olarak ta adlandırılır. Bu hastaların özellikle ilkbahar ve kısmen de sonbahar mevsimleri başladığında burunda kaşıntı, hapşırma, sulu burun akıntısı ve tıkanıklık şikâyetleri başlar ve bunlar o mevsim boyunca devam ederler. Burada etkili olan alerjenler daha çok yeşil ot polenleri, ağaç polenleri ve yabani ot polenleridir.
Perinneal (Yıl boyu devam eden) Alerjik Rinit: Burada şikâyetler yıl boyu devam eder. Hastalar özellikle sabah yataktan kalkar kalkmaz 10-15 kez üst üste hapşırırlar. Akabinde burun akıntıları olur. Ancak bu rinit tipinde devamlı burun tıkanıklığı şikâyeti daha öndedir. Perinneal rinit’te daha çok ev tozu akarları etkindir. Şikâyetlerin yıl boyu olması hastaları hayatından bezdirir.
Alerjik Rinit belirtileri nelerdir?
Alerjik rinitin 4 kardinal belirtisi vardır. Bunlar burunda kaşıntı, hapşırma, bol sulu akıntı ve tıkanıklıktır. Bunların ilk üçü mevsimsel alerjik rinitte baskınken, tıkanıklık perinneal rinitte daha fazladır. Bu belirtiler dışında baş ağrısı gibi görülebilecek bazı belirtiler ise alerjik rinite sinüzit gibi diğer hastalıkların eşlik etmesi halinde olabilir.
Alerjik Rinit tanısı nasıl konur?
Alerjik rinit tanısında en önemli tanı kriteri hastanın hikâyesidir. Hastanın şikâyetlerini dikkatli dinleyen bir hekim alerjik rinit tanısını rahatlıkla koyar. Başka bir argümana ihtiyaç duymaz. Ancak tanıyı kesinleştirmek ve hastanın geleceğine yönelik planlamalar yapmak için diğer tanısal muayeneler de yapılmalıdır.
Alerjik rinit düşünülen hastada geleneksel ve endoskopik burun muayenesi ve laboratuvar muayeneleri yapılmalıdır. Hastanın alerjenini belirlemek için cilt testleri yapılmalıdır. Eğer hastada yüz ve baş ağrısı şikâyetleri varsa paranazal sinüslerin Bilgisayarlı Tomografisi de çekilmelidir.
Bu muayenelerin tümü hekime alerjik rinit tanısını kesinleştirmenin yanında, hastada septum deviasyonu, nazal polip, sinizit veya diğer bir ilave burun hastalığı varlığını tanımlama imkânı da verir. Bunun için sadece hikâye ile yetinmeyip tüm muayeneleri yapmak gerekir.
Alerjik Rinit’te tedavi seçenekleri nelerdir?
Tedavide 3 seçenek vardır. Bunlar alerjenden korunma, medikal tedavi ve aşı (immünoterapi) yöntemleridir.
Alerjenden korunma: Alerjik rinit tedavisinde en etkin yol hastanın hassas olduğu alerjen belirlendikten sonra o alerjenin ortamdan uzaklaştırılmasıdır. Ancak bu pek mümkün değildir. O nedenle korunma tedavisi ortamdaki alerjen miktarını azaltmaya yönelik tedbirleri içerir.
Örnek vermek gerekirse kişinin at, köpek ya da kedi gibi hayvan tüylerine alerjisi varsa bu hayvanlar ortamdan uzaklaştırılır.
Ev akarlarına karşı alerjisi varsa akar miktarını azaltmak için evdeki kalın halı ya da halifleks gibi akarların kolaylıkla yaşayabileceği eşyalar kaldırılır. Evi sık sık havalandırırlar.
Yeşil ot çiçek polenlerine alerjisi olanlar ise ortamda polen miktarının fazla olduğu durumlarda çok dışarı çıkmazlar ya da çayır çimenlerin olduğu yerlere gitmezler.
Ayrıca alerjisi olan kişiler sabun, traş köpüğü, diş macunu ve makyaj malzemeleri gibi kişisel bakım ürünlerini ve yatak-yorgan örtülerini antialerjik ürünlerden seçerler.
Bunun yanında bazı gıdalara karşı alerjileri olan kişiler de alerjileri olan gıdaları yememeleri gerekir.
Burada sıraladığımız önlemler alındığı takdirde ortamdaki alerjen miktarı azalacağı ya da kişi daha az alerjen alacağı için şikâyetleri azalacak ve yaşam kalitesi daha artacaktır.
Medikal Tedavi: Medikal tedavide amaç hastanın şikâyetlerini azaltmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Kısaca medikal tedavi hastalığı tedavi etmez, hastanın şikâyetlerini geçici bir süre ortadan kaldırır.
Medikal tedavide temel ilaç antihistamiklerdir. Bunlara ilaveten vakanın durumuna göre kortikosteroidli burun spreyleri ve azda olsa lolotrien antagonistleri verilebilmektedir.
Alerjik rinit tedavisinde antihistaminikler devamlı kullanılabilir. Ciddi bir yan etkileri yoktur. Ancak kortizonlu burun spreyleri devamlı kullanılmamalıdır. Bu spreyler 2 -3 ay kullanılıp 1 ay ara verilmelidir. Devamlı kullanılmaları halinde burun mukozasını incelterek kanamalara neden olabilirler.
Aşı (İmmünoterapi) tedavisi: Alerjik rinitin en etkili tedavisi aşı tedavisidir. Çünkü bu tedavi seçeneğinde hastaya hassas olduğu madde küçük dozdan başlanarak verilmekte ve her gün doz artırılarak devam edilmektedir.
Hastanın tolere edebildiği en üst seviyeye çıkılarak, belirlenen bu üst seviyedeki miktardaki alerjen bir süre daha hastaya verilmektedir. Böylece hasta hassas olduğu maddeye alışmakta ve o maddenin artık kişide alerji yapmaması sağlanmaktadır.
Aşı tedavisi herkeste etkili olmakta mıdır?
Aşı tedavisi uygulaması herkeste etkili olmamaktadır. Ancak genel anlamda aşının %70 oranında etkinliği vardır. Ayrıca aşı uygulaması çocuk hastalarda ve mevsimsel alerjik rinitte daha etkilidir.
Aşının zararı ya da komplikasyonu var mıdır?
Aşıların bir zararı yoktur. Ancak her tedavide olduğu aşılarında bazı yan etkileri ve komplikasyonları vardır. Bunlar uygulanan aşının tipine ve uygulama şekline göre değişmektedir. Hangi aşı olursa olsun deri altı uygulamaları daha fazla komplikasyon yaparlar. Dil altı uygulamalarında ise pek ciddi komplikasyon yoktur.
Alerjik Rinit’te ameliyat yapılır mı?
Alerjik rinit tedavisinde cerrahinin yeri yoktur. Ancak Alerjik rinitle birlikte septum deviasyonu, burun polibi ve kronik sinüzit gibi ilave hastalıklar varsa bunların ameliyatla düzeltilmesi alerjik rinit şikâyetlerini azaltırlar. Bu nedenle eğer gerekli ise ameliyat yapılmalıdır. Ancak bu durum hasta ile ameliyat öncesi konuşulmalıdır.
